شادی مکی: خبر شکنجه یک جوان 20 ساله معلول ذهنی یک بار در مرکز معلولین لموک قائمشهر بازتاب گسترده ای داشت. جامعه 24 در گزارشی با عنوان «جزئیات شکنجه یک معلول در قائمشهر» با خانواده علیرضا شهمیرزادی جوان بدسرپرست گفت وگو کرده و جزئیات این حادثه را تشریح کرده است.
در آن دوره اما تنها پاسخ سازمان بهزیستی استان مازندران، قول رسیدگی به آنچه او آن را دعوی می‌خواند بود و او نیز بعید می‌داند چنین اتفاقی از سوی مرکز رخ دهد.
به گزارش جامعه 24، انتشار اخبار و تصاویر مربوط به آزار و اذیت مددجویان در مراکز مختلف نگهداری از جمله مراکز نگهداری سالمندان و افراد دارای معلولیت بارها اتفاق افتاده است.
با بهروز مروتی مدیر کمپین افراد دارای معلولیت درباره آمار چنین حوادثی در مراکز نگهداری از معلولان و برخورد سازمان اجتماعی به عنوان ناظر و مجوز دهنده فعالیت این مراکز گفت وگو کرده ایم.
استفاده از افراد غیر متخصص در مراکز نگهداری از معلولان
مروتی که نظارت بر شکنجه افراد دارای معلولیت در قائمشهری را نیز بر عهده دارد به جامعه ۲۴ می گوید: دلیل آزار افراد دارای معلولیت و سالمندان در مراکز نگهداری، عدم استفاده از افراد متخصص در این زمینه است. متأسفانه برخی از مراکز برای رسیدگی به این افراد از افراد غیرمتخصص و حتی بی سواد استفاده می کنند که این امر به دلیل عدم تمایل به پرداخت حقوق و مزایای بیشتر به متخصصان است. این افراد حتی آموزش های لازم را هم نمی بینند و به همین دلیل با مراجعه کنندگان بر اساس نیازهای روحی و روانی خود رفتار می کنند.
وی با تاکید بر اینکه تشکل اجتماعی در چنین مواردی مقصر است، گفت: این اتفاقات کم و بیش در دنیا در حال رخ دادن است اما رویکرد سازمان های مسئول در کشورهای دیگر با رویکردهایی که در کشور ما وجود دارد متفاوت است.
مدیر کمپین معلولان می افزاید: متأسفانه بهزیستی اگرچه در سیاست های دیگر مؤثر نیست، اما در این مورد بسیار موفق عمل می کند که اجازه نمی دهد در این مراکز چه اتفاقی بیفتد، اما وقتی این موارد در هر دو منتشر می شود. در غیر این صورت سازمان بهزیستی در مجموع آن را به حاشیه می برد.
وی با اشاره به اینکه مراکز نگهداری نیز فشار بیشتری بر خانواده‌ها وارد می‌کنند که برای چنین مواردی گزارش ندهند، گفت: «من با ده‌ها خانواده‌ای که از ترس شرمساری یا ترس از بیرون راندن یا محاکمه فرزندانشان نسبت به چنین حوادثی ابراز نگرانی کرده‌اند، صحبت کرده‌ام. اطلاع نمی دهند. اولین چیزی که مراکز در چنین مواردی به خانواده ها می گویند این است که شما هیچ مدرکی ندارید و دوربین های ما چیزی را ضبط نکرده اند، در حالی که دوربین در اختیار پرسنل مرکز است و آنها به راحتی می توانند آنچه را که نیاز دارند حذف کنند.
مروتی افزود: تخلف در مکان های دور از دوربین نیز ممکن است رخ دهد و ثبت نشود. به عنوان مثال، چندی پیش در مرکز مرکز روانپزشکی کاراجا، مردی در حیاط پشتی ساختمانی که همسایه ای را دیده بود، بیمار را کتک زد و صحنه را ضبط کرد: «البته که اگر این فیلم نبود. مشکل پنهان می شد
به گفته رئیس کمپین معلولان در بسیاری از موارد خانواده ها از حقوق خود آگاه نیستند و نمی دانند در چنین مواقعی چه باید بکنند. یکی از خانواده هایی که در چنین شرایطی قرار داشت می گفت نه بهزیستی اقدام مرکز مربوطه را قبول کرده و نه خودش می داند کجا باید برود. یعنی در بسیاری از موارد خانواده ها نمی دانند که حق با آنهاست و می توانند پیگیر مشکل باشند و مراقبت های اجتماعی راهنمایی و حمایت نمی کند و بنابراین خانواده ها نمی توانند مشکلات را منتشر کنند. علاوه بر این، خانواده ها اغلب توانایی مالی برای استخدام وکیل ندارند.
بهزیستی به مرور تخلفات را ثبت می کند
وی خاطرنشان می کند: بهزیستی در حال لاپوشانی و سرپوش گذاشتن بر مشکلات است تا منبع هنگفت مالی که از خیرین به سمت آن سرازیر می شود را از دست ندهد، بنابراین پرونده تخلفات بهزیستی بستگی به آب و هوا دارد. از سوی دیگر سازمان اجتماعی موظف به ارائه گزارش های کارشناسی به مراجع ذیربط است و در این بین ممکن است تخلفات بیشتری برای سرپوش گذاشتن بر مشکل یا گزارش سهوی موارد صورت گیرد که در نهایت منجر به تضییع حقوق بزه دیدگان می شود.
«حدود چهار پنج سال پیش یک مرکز خیریه کودکان معلول غذای مسموم به کودکان داد و بیش از 20 نفر مسموم شدند و سه نفر جان باختند، اما در نهایت عنوان شد که غذای این مرکز تنها 10 تا 20 درصد مرگ و میرها بوده است. سه مددجو دخیل بودند که اگر این افراد معلول نبودند این غذا باعث مرگ آنها نمی شد، در واقع حقوق مشتریان و افراد دارای معلولیت اغلب در این مراکز تضییع می شود.
تجاوز به افراد دارای معلولیت در مراکز یک پدیده تکراری است
رهبر کمپین گفت: گزارش های زیادی مبنی بر تجاوز به افراد دارای معلولیت در مراکز نگهداری داریم، اما بهزیستی به هیچ وجه آن را قبول ندارد و حامی همه جانبه این مراکز است. مثلا سه دختر معلول در ارومیه به ما تجاوز کردند که گواهی پزشکی قانونی هم داشتند. وقتی در فضای مجازی از مشکل صحبت کردیم، بهزیستی اعلام کرد که موضوع در دست بررسی است، الان 2 سال از ماجرا می گذرد و اتفاقی نیفتاده است.
وی خاطرنشان می کند: در مورد علیرضا نیز رئیس قاضی استان مازندران دستور رسیدگی به این پرونده را صادر کرد، اما در مجموع حمایت های اجتماعی از این مراکز و تلاش برای جلوگیری از درز اخبار نشان می دهد که نظارت بر وضعیت رفاهی این مراکز نادرست است و حساس. البته در مواردی که بسیار غم انگیز است می توانند مرکز را خنثی کنند. این رفتار رفاهی کاملاً مغایر با تعهدات ذاتی سازمان اجتماعی است در حالی که در چنین حوادثی خود سازمان اجتماعی باید در حمایت از مددجویان شکایت کرده و موضوع را پیگرد قانونی داشته باشد.
مروتی خاطرنشان کرد: از بهزیستی می خواهیم اجازه دهد که هیئت امنا متشکل از خانواده ها باشد تا این افراد ناخواسته به هر مرکزی که می خواهند مراجعه کنند و شرایط را بررسی کنند و بچه ها را معاینه بدنی کنند تا آسیبی نبینند. اگر تشکل اجتماعی مستقلی راه اندازی شود و این موارد به دقت بررسی شود، آمار وحشتناکی از خشونت، حمله، تجاوز و شکنجه علیه افراد دارای معلولیت خواهیم داشت، اما وجود چنین سازمانی می تواند از بروز این آسیب ها بکاهد.
60 درصد از بودجه معلولان به مراکز نگهداری پرداخت می شود
به گفته مدیر کمپین معلولان، گزارش های زیادی حاکی از آن است که برخی از این مراکز علاوه بر تعرفه اعلام شده از سوی سازمان اجتماعی، مبالغ دیگری را نیز از خانواده های ابلاغی بهزیستی دریافت می کنند اما کار نمی کنند. 50 تا 60 درصد از بودجه توانبخشی و بودجه قانون حمایت از معلولان صرف یارانه 2500 مرکز نگهداری معلولان می شود که در نهایت از 40 تا 50 هزار معلول مراقبت می شود.
وی تصریح می کند: در واقع از یک سو یارانه های قابل توجهی صرف این مراکز می شود و از سوی دیگر حساسیت لازم برای نظارت و مراقبت از این مراکز وجود ندارد. در نهایت گزارشی ارائه نشده است.
به گفته مروتی، مدیران این مراکز اغلب کارمندان سابق یا فعلی سازمان بهزیستی هستند. در زمان ریاست قبادی دانا بر بهزیستی، بخشنامه تعارض منافع، مراکز اطلاع رسانی و مدیران را مجاب به واگذاری مراکز کرد، اما بسیاری از آن مراکز واگذار نکردند و برخی دیگر مرکز را به بستگان درجه دو و سه واگذار کردند، بنابراین یکی از دلایل برخورد بهزیستی با چنین مسائلی این است که کارکنان خود را درگیر می کند.
آمار دقیقی از آزار و اذیت نداریم
او گفت: «ما به تمام 50000 خانواده که فرزندانشان در مراکز نگهداری از معلولان هستند دسترسی نداریم، اما میزان خشونت و تجاوز جنسی به تعداد موارد خشونت بستگی دارد. شدت بالا. سازمان بهداشت جهانی همچنین می گوید افراد دارای معلولیت هفت برابر بیشتر از دیگران در معرض سوء استفاده، حمله و تجاوز قرار می گیرند.
وی افزود: متأسفانه چنین مواردی در منازل و نه تنها در مراکز نگهداری اتفاق می‌افتد، بلکه به دلیل مشکلات خانوادگی و آبرویی این ماجراها لو نمی‌رود، از سوی دیگر در ایران حتی اورژانس اجتماعی نیز آمار دقیقی ندارد. برای آثار آزار و اذیت، علاوه بر این که هر نوع خشونت باید طبقه بندی شود، مانند تجاوز، تجاوز، تعرض و غیره که هر کدام تعاریف خاص خود را دارند.
مروتی با اشاره به تعداد زیاد گزارش‌های تجاوز جنسی و خشونت علیه افراد دارای معلولیت به فعالان و تشکل‌های حوزه معلولیت گفت: البته این گزارش‌ها مربوط به مواردی است که شناسایی شده و به تاریخچه می‌رسیم و موارد دیگر. قطعا گزارش نشده است.»