وی در این یادداشت نوشت: یک هنرمند نباید عقل داشته باشد. این ترفند تخیل زنده را کسل می کند. زندگی جلال مقدم که گوینده این جملات بود، هیچ نشانی از هوش نداشت. اما خب، او مردی بود که کارش چندان به مذاق آن روز نمی خورد و تخصصش در سینمای روایی آن روزگار برای خیلی ها جذابیت نداشت. در میان آثار او، فکر می کنم فرار از تله به خوبی ذوق او را در کارگردانی نشان می دهد. یکی از فیلم های خلاف جریان سینمای ما که ضدقهرمان حاضر است برای رسیدن به عشقش دست به هر کاری بزند. دیروز که داشتم میمردم به هنرمندی فکر میکردم که عقل نداشت، خنگ نشده بود و خب هدر رفته بود.
فرار از تله بهترین و منسجم ترین فیلم جلال مقدم است که مانند بسیاری از فیلم های مختلف آن سال ها یک معضل است. سختی ای که کارگردان راه برون رفت از آن ندارد و از نظر فضاسازی، استفاده مناسب از لوکیشن، دیالوگ نویسی، شخصیت پردازی و رویارویی با آدم ها یکی از بهترین آثار دوران موج نو به حساب می آید. داستان این فیلم درباره “مرتضی” جوانی است که به دلیل یک جنایت و اشتباه به پنج سال زندان محکوم می شود، پس از آزادی به سراغ دختر مورد علاقه خود “مهری” می رود اما او مجبور به ازدواج با مردی می شود. به نام «استافرج». اوستا فرج حاضر است مهری را با مبلغی آزاد کند. در همین زمان مرتضی در دام مردی به نام «کریم» می افتد و تصمیم می گیرد با او دزدی کند.
فیلمی منحصر به فرد که علیرغم اینکه محصول زمان خود است، بیان منحصر به فردی از فردیت و استقلال دارد. ضدقهرمان های او عملا هیچ شباهتی با شخصیت های کیمیایی، نادری و دیگران ندارند. فرار از تله، همانطور که مقدم دوست داشت، فیلمی است درباره افراد تنها در مکان های خلوت و حرکت دوربین به سمت جنوب، تنوع و جذابیت بصری خاصی به فیلم بخشیده و با میزانسن کارگردان، روابط رفتاری شخصیت ها، دوستی‌ها و ناامیدی‌های آنها معنا و مفهوم مناسب‌تری یافته است. باید به هنر نصرت الله کنی و مرتضی حنانه اشاره کرد، اولی با تصاویر و دومی با موسیقی اش و فیلم بعد از 50 سال اصلا پیر نشده است.
“پنجره” یکی دیگر از اقتباس های مهم ایرانی به کارگردانی جلال مقدم است که در سال 1349 ساخته شد و اولین فیلم مشترک بهروز وتوگی و گوگوش بود که در آن به ایفای نقش می پردازند.از دیگر بازیگران سرشناس فیلم، نوری کسرایی – فیلم سینمایی ستاره دهه 1950 – که کار خود را در نقش “ترانه” در این فیلم آغاز کرد.
فیلم درباره جوانی به نام سهراب سالاری (بهروز وتوکی) بود که از آبادان برای کار به تهران می رود و در کارخانه عمویش مصطفی سالاری (محسن مهدوی) کار می کند. سهراب با دختری به نام تنه (نوری کسرایی) آشنا می شود. آهنگ باردار است. نگهبان ترانه اصغر ژیلا (حسن رازیانی) با نقشه ای سعی می کند سهراب را به عنوان پدر کودک قاب بگیرد تا هزینه حمل ترانه بر دوش سهراب بیفتد. سهراب عاشق دختر دوست خانوادگی عمویش (گوگوش) می شود، اما این آهنگ آنها را آشفته می کند.
“پنجاره” اقتباسی رایگان از رمان بسیار معروف “یک تراژدی آمریکایی” بود که پیش از این توسط بسیاری از کارگردانان مشهوری مانند رابرت استیونز برای خلق آثار درخشانی مانند “مکانی در خورشید” استفاده شده بود. دقت در این فیلم تفکر و اعتقاد مقدم به سینما را روشن می کند. او که پیش از این به شدت در شکل‌گیری فیلم‌های روشنفکرانه نقش داشت، به‌عنوان کارگردان، با بهره‌گیری از بازیگران برجسته در کنار کارگردانی و روایت نامتعارف، از علاقه‌مندان سینمای روایی بود.
مقدم با کارگردانی پنجره دریچه جدیدی به این سینما گشوده است تا هوای تازه بر ستون غبار وزیده شود و نام این سینما بر باد رود. “پنجره” که می خواست جلوتر از خواسته های روز باشد، با استفاده از آهنگ های پرطرفدار با فضایی شیک و تمیز و تغییر موسیقی تا حدودی مطابق با سلیقه بازار و افزودن رقص و آواز در آهنگسازی، ثابت خود را نشان داد. تمایل به عناصر فکری، اگرچه هر یک از ساخته های او کاملاً متفاوت از محصولات معمولی بود.
تیتراژ و موسیقی پنجره نشان دهنده ذوق خاص مقدم برای ساخت فیلم هایی است که با مردم عادی هویت پیدا می کند. موسیقی متن فیلم توسط اسفندیار منفردزاده ساخته شده است. آهنگی از عماد رام در بخشی از فیلم با آهنگی از شهیار قنبری وجود دارد که در ادامه می شنوید.
این فیلم نشان می‌دهد که جلال مقدم چقدر سینما را می‌شناسد و در یک روایت معقول می‌تواند آن را به زبان مستقل خودش بسازد، اما متأسفانه باید این واقعیت را بپذیریم که یکی از استثنایی‌ترین افرادی که در سینمای ما از او تقدیر نمی‌شود، جلال مقدم است. خوب.