دولت و معترضان، هیچ کدام شکست نمی خورند

روز جدید نایب رئیس انجمن روانپزشکان ایران با اشاره به مفهومی به نام «تنش عصبی سیاسی» که عمدتاً ناشی از نامشخص بودن شرایط سیاسی است، گفت: خشونتی که در ناآرامی های اخیر دیده می شود ممکن است منجر به «تنش عصبی سیاسی» شود.

دکتر حسن رفیعی به آسیب شناسی روانی حوادث و اغتشاشات اخیر پرداخت و اظهار داشت: زمانی «سلامت» به عنوان عدم وجود بیماری تعریف می شد، اما در سال 1948 سازمان جهانی بهداشت پس از تأسیس، تعریف گسترده ای از «سلامت» ارائه کرد که شامل آن می شد. آسایش کامل جسمانی به روانی و اجتماعی تبدیل می شود. در این راستا این سازمان در سال 1375 تعریفی از سلامت روان ارائه کرد که بر اساس آن «سلامت روان» تنها به اختلالات روانی شناخته شده اطلاق نمی شود. بر اساس این تعریف، یکی از مؤلفه های دیگر سلامت روان این است که فرد بتواند با فشارهای روانی و استرس های متعارف زندگی کنار بیاید و کار مولد و مولد داشته باشد و در سرنوشت محیط اجتماعی خود سهیم باشد.

به جای سلامت روان باید از «سلامت روان اجتماعی» استفاده کرد.

این روانپزشک همچنین به تعریف «سلامت روان» در ایران اشاره کرد و توضیح داد: نتیجه تحقیقاتی که در سال 1395 به نمایندگی از وزارت بهداشت توسط دکتر میر طاهر موسوی انجام شد، منجر به ارائه تعریف جدیدی از سلامت روان به عنوان «روان- روانی» شد. سلامت اجتماعی». در این تعریف به حضور انسان در جامعه توجه شده است. در واقع این تعریف بر ابعادی چون «اعتماد سیاسی و عمومی»، «مشارکت اجتماعی»، «دغدغه برای بهبود جامعه» در سلامت روان تمرکز دارد. این تعریف بسیار نزدیک به تعریف و مفهوم سرمایه اجتماعی است، چرا که دامنه سلامت روان بسیار گسترده است و در تعریف دقیق به جای سلامت روان باید از «سلامت روانی- اجتماعی» استفاده کرد.

به گفته وی، اگرچه در تلقی عمومی سلامت روان تنها بر بروز یا وجود اختلالات روانی متمرکز است، اما با توجه به ابعاد بیان شده، می توان گفت که سلامت روان فردی که علائم اختلالات روانی را ندارد، اما در ابعادی مانند «اعتماد سیاسی و عمومی»، «مشارکت اجتماعی» «دغدغه برای بهبود جامعه» مشکل آفرین است، در خطر است.

تأثیر خشونت و ادراک بی عدالتی و فساد بر افزایش «تنش عصبی سیاسی»

رفیعی در بخشی دیگر از سخنان خود به مفهوم اختلال تنش عصبی سیاسی به عنوان مفهومی اشاره کرد که اخیرا وارد ادبیات علمی شده است و افزود: این مفهوم عمدتاً در جامعه آمریکا شکل گرفته است. در سال 2019، محققان دریافتند که 40 درصد از آمریکایی ها از استرس روانی و عصبی ناشی از شرایط سیاسی رنج می برند. این شرایط عمدتاً ناشی از عدم اطمینان در وضعیت سیاسی است و در این شرایط افراد علائمی مانند اضطراب، بی خوابی و حتی افکار خودکشی را تجربه می کنند. ترکیبی از علائم اضطراب و خلق و خو. این شرایط بیشتر در زمان هایی مانند انتخابات ریاست جمهوری و در میان جوانان و فعالان سیاسی به ویژه مخالفان وضعیت کنونی جامعه دیده می شود.

نایب رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران به تشریح شرایط روانی جامعه امروز ایران با ناآرامی های اخیر پرداخت و خاطرنشان کرد: به نظر می رسد در کشور ما منشا فشار عصبی سیاسی بر مردم تنها معطوف به این است که چه جناحی در آن قرار دارد. رای نمی‌دهند یا وجود ابهام در اوضاع سیاسی، اما شرایطی مانند ظهور خشونت‌های شورش و تصور بی‌عدالتی و فساد و خود بی‌عدالتی و فساد نیز به این امر دامن می‌زند.

به گفته نایب رئیس انجمن روانپزشکان ایران، بر اساس تحقیقات انجام شده، «احساس بی عدالتی» از مدت ها قبل از ناآرامی های اخیر در جامعه ما وجود داشته است. احساس بی عدالتی و همچنین بی عدالتی عینی وجود دارد، به ویژه نابرابری درآمد، نابرابری جنسیتی (بین زن و مرد)، نابرابری قومی و غیره. در جامعه ما و مردم به طور عینی شاهد رشد نابرابری ها هستند و این خود می تواند منجر به افزایش تنش های سیاسی شود.

بر اساس تحقیقات انجام شده در سال 2018 و قبل از همه‌گیری کووید-19، نظرسنجی از حدود 30 کارشناس مسائل اجتماعی، «نابرابری درآمدی» در جامعه جزو 10 مشکل اصلی کشور است. همچنین بر اساس پژوهش دیگری که سازمان اجتماعی رصد آسیب‌های اجتماعی کشور انجام داده است، میانگین درک فساد در جامعه ایران در سال ۱۳۹۷ به ۶۵ درصد رسیده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۸ به ۵۵ درصد رسیده است.

درک فساد؛ کاهش احساس تعلق به جامعه

وی با اشاره به تحقیقات پیش گفته گفت: علاوه بر سنجش ادراک فساد از طریق روش شناسی موسسه شفافیت بدون مرز، بر آن شدیم تا با طرح پرسش از مردم، اطلاعات آماری عینی در زمینه فساد از قبیل تخلفات و رشوه خواری به دست آوریم. ما متوجه شدیم که اگرچه طبق گزارش خود مردم، فساد به طور عینی کاهش یافته است، اما درک مردم از فساد افزایش یافته است.

رفیعی معتقد است: در جامعه‌ای که مردم احساس بی‌عدالتی یا نابرابری زیادی می‌کنند و ادراک فساد در آن جامعه زیاد است، کاهش حس پیوند، احساس تعلق به جامعه یا احساس انصاف جامعه کاهش می‌یابد. در میان مردم شکل گرفت. با تضعیف اعتماد مردم به نظام سیاسی و افزایش احساس بی عدالتی در ابعاد مختلف، شاهد مشکلات جدی خواهیم بود.

نایب رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران تاکید کرد: اگرچه در حوادث و آشوب های اخیر کار پژوهشی جدیدی در خصوص سلامت روان مردم ایران انجام نشده است، اما با توجه به مفاهیم و تعاریف ذکر شده درباره «سلامت روانی- اجتماعی» به نظر می رسد وضعیت سلامت روانی- اجتماعی مردم این روزها به عقب رفته است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با اشاره به مطالعه دکتر نوربالا (استاد روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران) در خصوص وضعیت سلامت روان در سال های مختلف، یادآور می شود: این مطالعه به در سال 2008 و سال های قبل از آن انجام شد و هدف غربالگری اختلالات روانی است. نتایج این تحقیق نشان داد که تا قبل از سال 2008 حدود 23 درصد افراد مشکوک به اختلال روانپزشکی بودند، اما در سال 2008 و پس از حوادث آن سال این رقم به 34 درصد رسید و به بیش از 34 درصد خواهد رسید.

مشتریانی که از ریکاوری خارج شده اند

وی همچنین به تجربه بالینی خود در ناآرامی های اخیر اشاره کرد و ادامه داد: ما شاهد بوده ایم که اثر روانی ناآرامی های اخیر بر مراجعین ما اثر گذاشته است. بسیاری از مددجویان که قبل از اغتشاشات معالجه شده بودند و بهبود یافتند و در حال بهبودی هستند، اکنون پس از اغتشاشات بیماریشان عود کرده و از روند بهبودی خارج شده اند. برخی از علائم و اختلالات آنها بدتر شده است. این چنین است، با وجود اینکه بسیاری از افراد در این اختلالات با مشکلات روحی مواجه می شوند، اما به روانشناس و روانپزشک مراجعه نمی کنند.

نایب رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران تصریح کرد: وقتی مردم می بینند که فرصت مشارکت اجتماعی و سیاسی از آنها سلب می شود و دیگر حتی نمی توانند به همدیگر اعتماد کنند زیرا نگران غیرقابل اعتماد بودن طرف مقابل می شوند، «روحی و اجتماعی» خود می کنند. سلامتی” در خطر است.

دولت باید هر چه زودتر اصلاحات در حوزه قانون گذاری و ارشاد را انجام دهد

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با اشاره به نظریه رقابت اجتماعی جان پرایس در روانشناسی تکاملی افزود: در «استراتژی شاهین» دو طرف دعوا به دنبال حذف یکدیگر هستند و هیچ کدام نمی خواهند شکست بخورند. در نهایت یکی از طرفین حذف می شود یا به شدت آسیب می بینید. شرایط کنونی نیز به همین منوال است و هر دو طرف ناآرامی های اخیر نمی خواهند از خود راضی باشند، بنابراین اعتراضات ابتدا با اهدافی مانند مخالفت با گشت ارشاد آغاز شد اما در نهایت به مطالبات دیگری منتهی شد.

رفیعی بیان کرد: در این میان وظیفه دولت است که با اتخاذ رویکرد پدرانه و پیشقدم، اصلاحات در حوزه قانون و گشت ارشادی را هر چه سریعتر انجام دهد تا آرامش به جامعه بازگردد. هر چه زودتر این اتفاق بیفتد، احتمال فروکش شدن اعتراضات و احیای سلامت اجتماعی و روانی مردم بیشتر می شود.

وی در پایان سخنان خود تاکید کرد: با وجود اینکه دیر شده است، اما بهتر است هر چه سریعتر از خانواده های قربانیان حوادث اخیر دلجویی و عذرخواهی کنیم. باید مجازات عادلانه برای عاملان جرم صادر شود و در نهایت اصلاحات قانونی لازم صورت گیرد. بر اساس تحقیقات جوانان، فعالان سیاسی و به ویژه مخالفان وضع موجود بیشترین آسیب را در برابر فشارهای عصبی سیاسی دارند و ارائه خدمات روانشناختی به این افراد خوب است.

** در کشور ما منشا فشار عصبی سیاسی بر مردم تنها معطوف به اینکه کدام جناح در انتخابات رای خواهد داد یا وجود ابهام در اوضاع سیاسی معطوف نیست، بلکه شرایطی مانند بروز خشونت در اغتشاشات و این تصور نیز وجود دارد. از بی عدالتی و فساد و خود بی عدالتی و فساد. تحریک می کنند

** وقتی مردم می بینند که امکان مشارکت اجتماعی و سیاسی از آنها سلب می شود و دیگر حتی نمی توانند به یکدیگر اعتماد کنند زیرا نگران غیرقابل اعتماد بودن طرف مقابل هستند، «سلامت روانی و اجتماعی» آنها در معرض خطر قرار می گیرد.

** بر اساس یک بررسی از جوانان، فعالان سیاسی و به ویژه مخالفان وضع موجود بیشتر در معرض فشار عصبی سیاسی هستند و ارائه خدمات روانشناختی به این افراد خوب است.