علی موسیبی در مصاحبه ای تاکید کرد که مواضع اخیر گروسی تلاشی از سوی آژانس برای گرفتن امتیازات بیشتر است تا تهران بتواند از برنامه هسته ای خود خارج شود. این کارشناس تاکید می کند که آژانس هم اکنون در تلاش است تا پیش از برگزاری نشست فصلی، اوضاع را به نفع خود مدیریت کند.
گزارش روز دوشنبه حاکی از آن است که اخیراً علاوه بر رکود و بن بست مذاکرات هسته ای، شاهد سردرگمی و ابهام در سیاست خارجی غرب در خصوص پرونده فعالیت های هسته ای ایران و آینده برجام بوده ایم. به نوشته وال استریت ژورنال، اروپا از یک سو به دنبال فشار بر دولت بایدن برای از سرگیری مذاکرات هسته ای است و از سوی دیگر، پارامترهای حوزه دیپلماتیک گاه اروپا را به عنوان مخالف جدی احیای توافق هسته ای معرفی می کند. برجام اگرچه از نظر تئوری، سه کشور اروپایی عضو برجام به مرز راه‌اندازی رسیده‌اند.
از سوی دیگر، دولت بایدن سردرگم عمل می کند. تاکنون هیچ تصمیم مشخص و برنامه جامعی از سوی کاخ سفید درباره برجام و مذاکرات هسته ای اعلام نشده است، مگر مواضع دولت بایدن و اعضای کنگره که با تاکید بر راه حل دیپلماتیک، بر طبل عدم مذاکره کوبیدند. . در این شرایط تنها دو سناریو ممکن قابل دستیابی است. یا اروپا و آمریکا دچار ابهام و سردرگمی دیپلماتیک نسبت به تهران به دلیل نبود برنامه مشخص شده اند یا غرب عمداً سیاست ابهام را دنبال می کند.
ابزار ناکوک آژانس برای اداره تهران؟
چه سیاست ابهام و چه دیپلماسی مبهم، چرخ سیاست خارجی در حال حاضر به نفع ایران نمی چرخد. در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ابزار خود را در روزهای اخیر فعال کرده است و در آخرین مورد، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز یکشنبه در گفت‌وگو با کانال کانادایی «سی‌بی‌اس» گفت: احتمال از سرگیری سریع توافق هسته ای بین قدرت های جهانی و ایران به شکل سابق آن کم است. گروسی احتمال احیای برجام را در صورت عدم همکاری ایران با آژانس «عدم» دانست و در این زمینه بر لزوم همکاری «سازنده» بین سازمان تحت نظارت خود و تهران تاکید کرد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: این سازمان در سفرش به تهران به همه خواسته‌های خود نرسیده است، اما توافق با مقامات ایرانی «گامی در مسیر درست» است.
البته این اظهارات مدیرکل آژانس واکنش محمد اسلامی را در پی داشت. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز گذشته (چهارشنبه) و در حاشیه جلسه هیات دولت، در خصوص اظهارات اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص مذاکرات احیای برجام، گفت: آژانس مسئولیتی در قبال مذاکرات ندارد و این مسئولیت بر عهده گروه 1+5 است. هیچ نقصی در آن وجود ندارد، وقفه ای وجود ندارد و ادامه دارد. معاون رئیس جمهور همچنین با اشاره به اینکه آژانس بین المللی انرژی اتمی طرف مذاکره کننده در بحث برجام نیست، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران ادعای بلومبرگ مبنی بر کاهش را رد کرد. رصد و تاکید کرد که “روابط ایران و آژانس بر اساس بیانیه تهران برقرار است و ادامه دارد.” اسلامی در پاسخ به این سوال که آیا تحریم تسلیحاتی کشورمان تا اکتبر 2023 برداشته می شود، تصریح کرد: بله، طبق برجام، تحریم تسلیحاتی باید برداشته شود.”
پیش از مصاحبه یکشنبه گروسی با شبکه سی‌بی‌اس کانادا، بلومبرگ نیوز در گزارشی درباره کاهش بازرسی‌های هسته‌ای ایران گزارش داد که نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران در سال گذشته پس از حذف دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاهش یافت. و این منجر به افزایش نگرانی های بین المللی در مورد توانایی انجام بازرسی ها شده است. بلومبرگ با بیان اینکه ارقام آژانس نشان می دهد که تعداد بازرسی ها در سال 2022 به میزان 10 درصد کاهش خواهد یافت، پس از پایان ترتیبات نظارتی مندرج در معامله ایران با قدرت های جهانی، مدعی شده است که «رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در یک سند محدود که او که هفته گذشته برای برخی از دیپلمات ها منتشر شد، نوشت که بازرسان به شدت تحت تاثیر تصمیم ایران قرار گرفتند.
شبکه بلومبرگ با اشاره به کاهش پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای خود از زمان خروج آمریکا از برجام، گفت: «گروسی در گزارش سالانه ۱۱۶ صفحه‌ای که به عنوان اجرای پادمان‌ها شناخته می‌شود، نوشت که ایران هنوز این موضوع را روشن و حل نکرده است. مسائل مربوط به گارانتی باقی مانده و اینکه کارهای قابل توجهی در مورد این موضوع باید انجام شود و کارهای قابل توجهی برای انجام دادن وجود دارد. این گزارش گروسی نشان می دهد که با وجود همگرایی مواضع تهران و آژانس، مناقشه پادمان مانند شمشیر داموکلس بر این موضوع سنگینی می کند و این همکاری استاندارد تضمینی برای عبور از بحران نیست.
از مجموع اظهارات گروسی و ادعاهای بلومبرگ می توان این سوال را مطرح کرد که آژانس در آستانه نزدیک شدن به نشست سه ماهه با تهران اشتباه می کند؟ خلایی که با توافق اسفند سال گذشته در حال پر شدن بود. اما علی موسیبی در گفت و گو با «کوسه» این مواضع را تلاش آژانس برای گرفتن امتیازات بیشتر می داند تا تهران بتواند از برنامه هسته ای خود خارج شود. این کارشناس تاکید کرد: آژانس هم اکنون در تلاش است تا پیش از برگزاری نشست فصلی، وضعیت را به نفع خود مدیریت کند.
موسیبی در ادامه ارزیابی خود از چرایی ورود گروسی به حوزه ای غیرمرتبط با احیای برجام، اذعان می کند که آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان بخشی از یک پروژه فشار، به دنبال ایفای نقش خود در قرار دادن تهران در مسیر مورد نظر است. غرب برای مذاکرات جدید به همین دلیل، گروسی و آژانس در زمینه های سیاسی و دیپلماتیک برای تشریح مذاکرات هسته ای با ایران اظهار نظر می کنند. البته این مفسر سیاست خارجی این را لزوماً به معنای توافق با تهران نمی‌داند، زیرا از دیدگاه او آژانس خواهان کنترل روند غنی‌سازی در تاسیسات هسته‌ای ایران است. علی مسیبی معتقد است که ذخایر اورانیوم 5، 20، 60 درصدی ایران و همچنین استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر باعث نگرانی آژانس می‌شود، زیرا از دیدگاه آژانس، تهران در آستانه رسیدن به یک نقطه اتمی است. اشاره می کند و خواهان توافق هسته ای است. این روند را متوقف کنید.
واشنگتن؛ یک گام به جلو، دو گام به عقب
روز سه شنبه اولین نشست محرمانه دولت بایدن با محوریت ایران برای همه سناتورها بدون حضور رابرت مالی برگزار شد که مجبور به ترک این کشور شد. در این نشست وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه، کالین کیهیل معاون وزیر دفاع، مورگان مویر معاون مدیر اطلاعات ملی، برایان نلسون معاون وزیر خزانه داری در امور تروریسم و اطلاعات مالی، رئیس راهبرد، سیاست و برنامه های ستاد مشترک حضور داشتند. از کارکنان استیون کوهلر در ساعت چهار بعد از ظهر، آنها در کنگره حاضر شدند تا در یک جلسه توجیهی محرمانه توضیحاتی ارائه کنند.
میچ مک کانل، رهبر اقلیت سنا، حدود چهار ماه پیش خواستار برگزاری یک جلسه توجیهی درباره ایران شد. به گفته مک کانل، تهدید ایران در دوران ریاست جمهوری جو بایدن افزایش یافته است. یکی از دستیاران یک دموکرات سنا گفت که شرمن از این فرصت استفاده کرد تا سناتورها را در مورد وضعیت مذاکرات با ایران به‌روزرسانی کند. پیشتر یکی از دموکرات های سنا در مصاحبه با پولیتیکو بدون توضیح بیشتر گفته بود که «در مذاکرات هسته ای با ایران پیشرفت هایی حاصل شده است».
از دیدگاه علی موسیبی، برگزاری این نشست سرآغاز فشارهای جناحی بر دولت بایدن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است که می تواند به شکاف بیشتر دولت و کنگره منجر شود، به ویژه از زمانی که رابرت مالی در ملاقاتی که مصیبی معتقد است عمدی بوده شرکت نکرد. زیرا دولت بایدن با برخی از دموکرات های رادیکال و کل بدنه حزب جمهوری خواه بر سر نحوه مدیریت امور ایران در تضاد است. در نتیجه این کارشناس تاکید می کند که هر چه انتخابات آمریکا داغتر شود، این اختلافات بیشتر می شود و دولت بایدن تمایلی به احیای توافقنامه 2015 نخواهد داشت، اما موازی با آنچه گفته شد، مصیبی معتقد است بایدن به انتخاباتی نیاز دارد. کارت پیروزی در پرونده هسته ای ایران، چرا که یکی از شعارهای او در سال 2020 برخورد با موضوع هسته ای ایران بود که هنوز تمام نشده است. به همین دلیل، یا دولت بایدن فشار بر تهران را برای مذاکرات جدید افزایش خواهد داد و یا سعی خواهد کرد از راه های دیگر مشکل هسته ای ایران را کنترل کند.