این کارشناس مسائل بین الملل در واکنش به اظهارات اخیر کشورهای اروپایی علیه ایران گفت: اروپایی ها اگرچه با فروش پهپادهای ایرانی به روسیه مخالف و انتقاد دارند، اما نگران فروش موشک های بالستیک ایران به روسیه هستند.
ماهان نوروزپور: دیروز سه‌شنبه ۲۵ خرداد، سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای مشترک علیه ایران مدعی شدند که اقدامات ایران در توسعه برنامه هسته‌ای‌اش هیچ توجیه مدنی ندارد. در این بیانیه آمده است که ایران نمی‌خواهد درباره برنامه هسته‌ای خود شفاف‌سازی کند و اعلام کردند: «ایران پیشنهاد منصفانه و متعادلی را که احیای برجام را هماهنگ می‌کند نپذیرفت و در عوض برنامه هسته‌ای خود را تسریع کرد.» این بیانیه مشترک چه عواقبی می‌تواند داشته باشد. از سه کشور اروپایی برای ایران؟ دغدغه اصلی اروپایی ها چیست؟ با کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل درباره این موضوعات گفت‌وگو کردیم:
دلیل بیانیه تند اروپا علیه ایران چیست و نقش قطعنامه 2231 در این موضوع دقیقا چیست؟
کارکرد اصلی قطعنامه ۲۲۳۱ تایید برجام و توصیه به طرفین برای اجرای آن بود. این قطعنامه تمام قطعنامه های قبلی شورای امنیت قبل از برجام را لغو کرد. البته در بندهای یازدهم و دوازدهم آن آمده است که تحت شرایط خاص و در صورت نقض جدی محدودیت‌ها و تحریم‌های مندرج در پیوست قطعنامه ۲۲۳۱ از طریق «مکانیسم ماشه» امکان احیا و بازگشت وجود خواهد داشت. تصمیمات لغو شده این محدودیت‌ها در ضمیمه B قطعنامه ذکر شده بود که بر اساس آن تجارت تسلیحات، موشک‌ها، مواد هسته‌ای و اشیاء خاص برای ایران تنها با مجوز شورای امنیت امکان‌پذیر بود. ممنوعیت خرید و فروش تسلیحات متعارف که تا اکتبر 2020 وجود داشت به پایان رسیده است و ایران دیگر نیازی به مجوز شورای امنیت برای خرید و فروش سلاح ندارد. البته تحریم های فرامرزی آمریکا در این مورد باقی ماند. اگرچه ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری خود تلاش زیادی کرده است تا از انقضای این محدودیت در سلاح‌های متعارف جلوگیری کند، اما شورای امنیت سازمان ملل زیر بار این فشار فروکش نکرده است. پس از تسلیحات، فعالیت‌های موشکی در اکتبر سال جاری به پایان می‌رسد و به دنبال آن محدودیت‌هایی بر اقلام و مواد و فعالیت‌های هسته‌ای در اکتبر ۲۰۲۵ اعمال می‌شود.
خیر در این بیانیه اخیر و همچنین در بیانیه هفته گذشته آنها به نظر نمی رسد که اروپایی ها بخواهند ماشه را فعال کنند. هدف آنها اعمال تحریم های موشکی اتحادیه اروپا علیه ایران است تا بتوانند فعالیت های موشکی ایران را همراه با آمریکا محدود کنند. آنها نگران هستند که ایران موشک های بالستیک به روسیه بدهد. در طول یک سال و نیم گذشته، اروپا به شدت از ایران به دلیل فروش هواپیماهای بدون سرنشین و مهمات به روسیه ناراضی بوده است و ادعا می‌کند که از این سلاح‌ها در جنگ اوکراین استفاده می‌شود.
به نظر شما سیاست صحیح ایران در این شرایط چگونه باید باشد و چگونه می توان از اعمال تحریم ها و محدودیت های جدید جلوگیری کرد؟
این موضوع به سیاست کلان کشور در برابر جنگ اوکراین مربوط می شود. برای اروپایی ها مسئله اوکراین بسیار مهم است. اگر ایران می خواهد رضایت اروپا را جلب کند، باید به آنها بفهماند که قصد کمک به روسیه در این جنگ را ندارد. فروش هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه باعث ناراحتی بسیاری از اروپایی ها شد. اکنون به نظر می رسد دیدارهای اروپا و ایران در تهران و پایتخت های اروپایی متوقف شده است و آخرین دیدار ایران و نمایندگان سه کشور اروپایی در ابوظبی برگزار شد که عجیب بود زیرا در تاریخ روابط ایران و اروپا، و روابط همیشه نسبتا خوب بوده است، هیچ مدرکی دال بر ملاقات آنها در کشور ثالث وجود ندارد. در مجموع، ایران باید بتواند اروپا را متقاعد کند که به روسیه کمک نظامی نخواهد کرد. در غیر این صورت، بعید است روابط ایران و اروپا به زودی عادی شود. البته این تنها مشکل نیست، مشکلات زیاد دیگری نیز وجود دارد.
کشوری مانند ترکیه همزمان با روسیه و اوکراین روابط بسیار خوبی دارد. چطور اروپایی ها از ترکیه دلخور نیستند که ترکیه باید طرف دعوا را انتخاب کند و وقتی نوبت ایران می شود باید برای اروپایی ها توضیح دهد؟ آیا این یک استاندارد دوگانه نیست؟ آیا مجدداً، آیا بند منع خرید و فروش این محصول در اکتبر 2020 منقضی نشده است؟ پس چه اشکالی دارد که ایران به هر کشوری که می خواهد سلاح بفروشد؟
شاید بتوان این را استاندارد دوگانه نامید، اما به خاطر داشته باشید که ترکیه هواپیماهای بدون سرنشین به اوکراین می فروشد. البته او اصرار دارد که این پهپادها، یعنی. پهپادهای بدون سرنشین، قبل از جنگ در اوکراین توسط یک شرکت خصوصی ترکیه ای به اوکراین فروخته شدند. البته روسیه همواره به این موضوع اعتراض داشته و توضیحات آنکارا را نپذیرفته است. دوم اینکه ترکیه از طریق ابزارهای دیپلماتیک با هر دو طرف در این نبرد خوب بازی می کند. و به همین دلیل ترکیه در شرایطی قرار دارد که حتی در مواردی می تواند میان روسیه و اوکراین میانجیگری کند. ترکیه طی سالیان متمادی توانسته تعادل خوبی در سیاست خارجی خود در همه زمینه ها ایجاد کند. این کشور عضو ناتو است و روابط خوبی با روسیه دارد. در روزهای اخیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین در ترکیه بود و اردوغان حتی از شایستگی اوکراین برای پیوستن به ناتو صحبت کرد. اما ایران ترجیح می دهد سیاست یکجانبه داشته باشد و مانند ترکیه در سیاست خارجی خود تعادل را رعایت نمی کند.
در مورد بخش دوم سوال شما می‌خواهم بگویم که بند قطعنامه که در سال 2020 منقضی شده بود، طبق گفته سازمان ملل عملاً منقضی شده است، اما تحریم‌های فرامرزی آمریکا همچنان مانع معاملات تسلیحاتی ایران است. همچنین، اگرچه پهپاد یک نوع سلاح است، اما غرب مدعی است مشمول معافیت‌های اکتبر 2020 نمی‌شود. آنها مدعی هستند فهرستی از تجهیزات و اقلامی وجود دارد که ایران همچنان از خرید و فروش در سند 540 منع شده است. دسته دو پاراگراف 19 که شامل پهپادها می شود. البته اینها جنبه های حقوقی و فنی پرونده است که در درجه دوم اهمیت قرار دارد. نکته مهم اینجاست که اروپایی ها از فروش تسلیحات ایران به روسیه ناراضی هستند و جنبه فنی و حقوقی آن در درجه دوم اهمیت قرار دارد.