روز جدید رئیس مرکز ملی هوا و تغییرات اقلیمی سازمان محیط زیست گفت: در زمینه شیوع ریزگردها در فضای باز، دیپلماسی لازم است تا بتوانیم این طغیان ها را مدیریت کنیم، اما نه تنها در طغیان های خارجی بلکه در مدیریت کانون های داخلی نیز شکست خورده ایم. تولید ریزگردها: ما برای مقابله با بیابان زایی و جلوگیری از تخریب زمین تلاش چندانی نکرده ایم.
هوای آلوده به هویت شهرهای بزرگ تبدیل شده است، به ویژه با شروع فصل سرما، آلودگی هوا بیش از پیش شده است، پاییز و زمستان امسال نیز از این قاعده مستثنی نیست و انتظار آلودگی در ماه های آینده نیز انتظار عجیبی نخواهد بود. ; اما مرگ 21000 نفر در سال گذشته به دلیل مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا نشان می دهد که این بحران در کمین است. بحرانی است که برای رهایی از آن باید انجام شود، اما رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست در گفت و گو با خبرآنلاین گفت: مشکل آلودگی هوا را نمی توان با دست خالی حل کرد.
داریوش گلی زاده می گوید: «در سال های اخیر تلاش زیادی برای جلوگیری از نابودی زمین انجام نشده است. انگار باد کاشته ایم و حالا باید طوفان را درو کنیم. ما به امکانات و محدودیت های زمین توجه نکردیم.»
با شروع فصل سرما آلودگی هوا در سال جاری چگونه خواهد بود؟
در سال های اخیر هر بار که با کاهش دما مواجه می شویم، به ویژه زمانی که سرعت باد برای حمل و نقل هوایی مناسب نیست، شاخص آلودگی هوا در شهرها افزایش می یابد، امسال نیز از این قاعده مستثنی نیست.
اما آلودگی هوا در طول سال ها افزایش یافته است، اینطور نیست؟
ببینید در این سال ها منابع ثابت و منابع متحرک آلودگی هوا مانند خودروها اضافه شد. سال گذشته بیش از 24000 خودروی فرسوده بازنشسته شدند، در حالی که بسیاری از خودروهای ما هنوز فرسوده هستند. از 25 میلیون خودروی کشور، حدود 6.5 میلیون خودرو فرسوده هستند، هستند و باید بازنشسته شوند، از 12 میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده، نزدیک به 90 درصد آنها را موتورسیکلت های فرسوده ای تشکیل می دهند که چندین برابر یک خودروی استاندارد تولید می کنند. باعث شده است که هر سال بر شدت آلودگی هوا افزوده شود.
به همین ترتیب، بار بیشتری بر ظرفیت زیست محیطی شهرها از بار صنعت گرفته تا جمعیت داریم، با توجه به اینکه مصرف انرژی ایران سه برابر استاندارد جهانی است، حدود 94 درصد انرژی تولیدی مبتنی بر سوخت های فسیلی است. هر چقدر هم که انتشار آلودگی باید استاندارد شود، اما اثر تجمعی آنها در وضعیت آلودگی هوا ما را با آلودگی های زیادی مواجه می کند.
سال هاست که درباره آلودگی هوا صحبت می شود. راهکار برای حل این مشکل چیست؟
چندین موضوع باید به طور موازی کار شود که یکی از آنها توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، تولید و توزیع سوخت استاندارد برای خودروها و صنعت، توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به فسیل است. نیروگاه های سوخت در دستور کار قرار داده شده، علاوه بر خودروها، معاینه فنی موتورخانه منازل، ساختمان های تجاری، ادارات و صنایع نیز انجام شود. این اقدامات باعث کاهش مصرف انرژی و آلاینده ها می شود.
اما علاوه بر آنچه گفتم، یکسری موارد وجود دارد که نباید انجام شود، از جمله عدم تصویب و اجرای برخی از پروژه هایی که منجر به تشدید آلودگی هوا می شود، پروژه هایی که باعث افزایش مصرف انرژی، افزایش جمعیت، اضافه بار صنعت، برنامه هایی زیرا آنها افراد بیشتری را جذب می کنند، یعنی مهاجرت داخلی را تشکیل می دهند، همه این برنامه ها باید بازنگری شوند، شهرها دیگر نباید ماشین محور باشند و حمل و نقل عمومی تمیز باید توسعه یابد.
البته اگر سوخت و خودروهای استاندارد هم داشتیم به دلیل بار مضاعفی که انجام داده‌ایم آلودگی هوا داشتیم.
شنیده ها حاکی از آن است که در پاییز امسال کمتر از حد معمول بارندگی داریم، آیا این تاثیری در افزایش آلودگی هوا دارد؟
می بینید که باران ها تاثیر بیشتری در کاهش ذرات معلق دارند، بنابراین به طور موقت چیزی که به کاهش آلودگی هوا کمک می کند جریان باد است.
در سال های اخیر با پدیده ای به نام ریزگردها مواجه شده ایم. آیا ریزگردها در ماه های آینده تاثیری بر آلودگی هوا خواهد داشت؟
بله، اما این ذرات منشأ داخلی و خارجی دارند. به یاد داشته باشید که تهران چند روزی به دلیل ریزگردها تعطیل بود، این به دلیل منابع داخلی است، تمرکز آنها در حاشیه قزوین، آبیک، تالاب صالحیه در البرز بود، این تالاب با وزش باد عمومی تقریباً خشک می شود، این ذرات بلند شده و سپس توسط باد افقی هدایت می شود، ما شاهد ظهور ریزگرد هستیم، بنابراین کانون های ریزگرد درونی و بیرونی افزایش یافته اند.
آیا این مراکز قابل کنترل هستند؟ حداقل مراکز میکرو گرد و غبار که داخلی هستند؟
بله، خواهد شد؛ به عنوان مثال در مورد طغیان ریزگردهای خارجی نیاز به دیپلماسی است تا بتوانیم این طغیان ها را مدیریت کنیم، اما نه تنها در طغیان های خارجی بلکه در مدیریت طغیان های داخلی تولید ریزگردها نیز شکست خورده ایم. شکست خوردیم، تالاب صالحیه زیر گوش تهران است، اما کاری نکردیم، مثل این است که در سال های اخیر باد کاشتیم و حالا باید طوفان درو کنیم، به امکانات و محدودیت های زمین توجه نکردیم، حالا اطراف دریاچه ارومیه پر از باغ های سیب است چون توجه نکردیم.
چرا وضعیت آلودگی هوا به این مرحله رسیده است؟
از آنجایی که مدیریت بهینه آب در کشور وجود ندارد، آبی را که جاری می‌شود، پساب فرض می‌کنیم و بلافاصله آن را مسدود می‌کنیم، تا زمانی که این آب پساب نیست و برای اکوسیستم منطقه باشد، وقتی منطقه را از آب محروم می‌کنیم. تخریب سرزمینی رخ می دهد و سپس شاهد طوفان های گرد و غبار از آن هستیم. از طرفی مناطق سرسبز کشور نیز مناسب نیستند، بخش بزرگی از فضاهای سبز که وظیفه جلوگیری از انتشار مجدد ذرات را داشتند، از بین رفته اند.
ما کشور خشکی هستیم، اما متاسفانه همه برنامه ها به این سمت است که انگار آب فراوان داریم، هنوز مدل کشت مناسبی نداریم، به راحتی محصولات پرآب کشت می کنیم و همین محصولات را صادر می کنیم، در حالی که این گونه است. امکان کشت محصولات مناسب با اقلیم هر منطقه وجود دارد باید از فرصت های دیگر مانند گردشگری برای تولید ثروت هر منطقه استفاده کنیم مانند گردشگری طبیعی که منابع ما را از بین نمی برد اما توسعه صنعت به منابع کشور آسیب می زند.
آیا آلودگی هوا می تواند یک شهر را غیرقابل سکونت کند؟
آلودگی هوا مانند آلودگی آب و خاک نیست، می‌توان آن را رفع کرد، آلودگی هوا راه‌حلی دارد، بنابراین اگر راه‌حل‌هایی تهیه شود، آلودگی هوا از بین می‌رود مگر اینکه آلودگی شیمیایی و اتمی ایجاد شود که اثرات آن دائمی است.
آیا آلودگی هوای ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد؟
وزارت بهداشت در مورد مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در 27 شهر کشور با جمعیتی حدود 35 میلیون نفر تحقیقی انجام داد که نتیجه این مطالعه نشان می دهد که در سال 1400 نزدیک به 21000 بزرگسال بر اثر آلودگی هوا ناشی از ذرات گرد و غبار جان خود را از دست داده اند. کمتر از 2.5 میکرون جان خود را از دست داده اند، خسارت ناشی از آن حدود 11.3 میلیارد دلار است، اگر همین وضعیت ادامه پیدا کند، تبدیل به بحران می شود، اما باید ابزارهایی برای اجرای قانون هوای پاک، بیشتر از نظر هزینه، فراهم شود. نیاز به منابع مالی، از توسعه حمل و نقل عمومی گرفته تا تجهیز نیروگاه ها و از رده خارج کردن خودروهای قدیمی، پول لازم است، آلودگی هوا با دست خالی حل نمی شود. برای نجات کلان شهرها از آلودگی هوا باید شهرهای دیگر را توسعه داد تا مهاجرتی از آنها صورت نگیرد، زمانی که مهاجرت به شهرهای بزرگ نباشد مصرف انرژی در این شهرها کاهش می یابد و با مدیریت مستمر می توان آلودگی هوا را کنترل کرد.