روز جدید در ماه های اخیر، عربستان سعودی شروع به ترمیم روابط شکسته خود با ایران و قطر و کاهش دخالت خود در یمن کرده است. امارات از درگیری های لیبی و یمن خارج شده و روابط خود را با ایران، قطر و سوریه بهبود بخشیده است. عراق همچنین میان ایران و عربستان سعودی میانجیگری می کند. هم امارات متحده عربی و هم سعودی‌ها می‌دانند که با خروج آمریکا نمی‌توانند با دشمنی با ایران مقابله کنند و ایرانی‌ها هم می‌دانند که در شرایطی که کشورشان همچنان تحت تحریم‌های سنگین است، باید روابط خود را با سایر کشورها گسترش دهند. تا آنجا که ممکن است.
توماس ال. فریدمن در نیویورک تایمز نوشت: من فقط یک سوال دارم و آن این است که چگونه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان توسط پرزیدنت بایدن به سیاست خاورمیانه شکل می دهد و آیا وضعیت در حال بهبود است؟ شاید باید چند ماه صبر کنم و حرف یکی از دیپلمات های خلیج فارس را در مورد تلاش های آشتی اعراب و ایران جدی نگیرم که عشق و دوستی در منطقه در حال گسترش است.
«اکنون اتفاقی در خاورمیانه در حال رخ دادن است که جایگزین مهره‌های روی صفحه شطرنج در خاورمیانه می‌شود، مهره‌هایی که سال‌ها در جای خود باقی مانده‌اند. بزرگترین نیرویی که آنها را تغییر داد تصمیم بایدن برای ترک افغانستان و گفتن به کشورهای منطقه بود که شما در کشورهای خود تنها بودید. اگر به دنبال ما بگردید، ما را در تنگه تایوان خواهید یافت.
اما دومین عاملی که منجر به تغییر شرایط در منطقه شده است، مشکلات طبیعی مانند گرما، خشکسالی، مشکلات جمعیتی، کاهش طولانی مدت قیمت نفت و افزایش موارد کووید-19 است.
در واقع، من استدلال می‌کنم که ما کاملاً از خاورمیانه که توسط قدرت‌های بزرگ شکل گرفته است، به سمت خاورمیانه که تحت تأثیر مشکلات طبیعی است، حرکت می‌کنیم. این تغییر رهبران دولت ها را وادار می کند تا به جای دستیابی به اهداف خود از طریق مقاومت در برابر دشمنان دور و نزدیک، بر ایجاد انعطاف پذیری محیطی برای کسب مشروعیت بیشتر تمرکز کنند. ما تازه در حال شروع این تغییر پارادایم از تاب آوری به تاب آوری هستیم و منطقه با مشکلاتی مانند گرمای شدید، ازدحام بیش از حد و کمبود آب مواجه است.
شواهد نشان می دهد که بایدن درست می گفت. حضور ایالات متحده در افغانستان و تضمین های امنیتی ضمنی در سراسر منطقه به طور همزمان باعث تثبیت و تسهیل بسیاری از سوء استفاده ها از جمله تحریم ها، اشغال ها، ماجراجویی های غیر ضروری و مداخلات وحشیانه شد.
حمایت قوی ما از متحدان سنتی، چه خوب و چه بد، مردم را تشویق کرده است که بدون ترس از عواقب وارد عمل شوند. در این راستا، مداخله عربستان سعودی و امارات متحده عربی در یمن و تحریم قطر، توطئه های مختلف ترکیه در لیبی (یا علیه کردها در سوریه و عراق)، امتناع احمقانه دولت مخلوع افغانستان از مذاکره با جمهوری اسلامی ایران. طالبان و گسترش شهرک سازی در کرانه باختری از اسرائیل.
خروج باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا از منطقه و امتناع رئیس جمهور دونالد ترامپ از انتقام گیری علیه ایران پس از ارسال تعدادی پهپاد برای حمله به تاسیسات نفتی عربستان سعودی در سال 2019، نشانه های هشداردهنده ای بود که نشان می داد ایالات متحده در جنگ های فرقه ای مداخله کرده است.
در ماه های اخیر، عربستان سعودی شروع به ترمیم روابط شکسته خود با ایران و قطر و کاهش دخالت خود در یمن کرده است. امارات از درگیری های لیبی و یمن خارج شده و روابط خود را با ایران، قطر و سوریه بهبود بخشیده است. عراق همچنین میان ایران و عربستان سعودی میانجیگری می کند. هم امارات و هم سعودی‌ها می‌دانند که با خروج آمریکا نمی‌توانند با دشمنی با ایران مقابله کنند و ایرانی‌ها هم می‌دانند که در شرایطی که کشورشان همچنان تحت تحریم‌های سنگین است، باید روابط خود را با سایر کشورها گسترش دهند. تا آنجا که ممکن است. بحرین و امارات با اسرائیل روابط آشکار و عربستان سعودی با تل آویو روابط پنهانی برقرار کرده اند. در همین حال، مصر و اسرائیل برای کاهش تنش با حماس در غزه با یکدیگر همکاری می کنند.
اما خروج آمریکا از منطقه وضعیت بشار اسد رئیس جمهور سوریه را نیز بهبود بخشیده است. در همین راستا، برای اولین بار در یک دهه اخیر، ملک عبدالله پادشاه اردن اخیراً با اسد تماس گرفت و منابع اردنی گفتند که در مورد روابط دو کشور برادر گفتگو کرده اند.
مصر و اردن می خواهند تلاش کنند تا سوریه و عراق را از ایران شیعه به عنوان دو ستون نظام دولتی عربی دور نگه دارند. مصر همچنین می خواهد گاز خود را به لبنان صادر کند. اردن که با کمبود نقدینگی مواجه است، قصد دارد روابط تجاری با سوریه را که زمانی سودآور بود، احیا کند. مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی حتی روابط خود را با ترکیه تعمیق بخشیده اند و امیدوارند از آن به عنوان وزنه تعادلی برای ایران در منطقه استفاده کنند.
با این حال، ایران احتمالاً بر این باور است که ایالات متحده، در عین حفظ تحریم ها، مصمم به اقدام نظامی علیه ایران برای محدود کردن تلاش های تهران برای غنی سازی اورانیوم کافی برای تبدیل شدن به یک کشور دارای سلاح هسته ای است.
مارتین اندیک، فرستاده قدیمی آمریکا در خاورمیانه، استدلال می کند که ایالات متحده به طور کامل از منطقه خارج نمی شود، بلکه در حال عقب نشینی است و همه شرکای عرب سنی واشنگتن اکنون به دنبال حفظ و ثبات منطقه به عنوان ایالات متحده هستند. آنها بر آن تسلط ندارند، بلکه عمل می کنند. کتاب جدید او، استاد بازی: هنری کیسینجر و هنر دیپلماسی خاورمیانه، استفاده ایالات متحده از ایجاد صلح را به عنوان ابزاری برای جایگزینی اتحاد جماهیر شوروی به عنوان قدرت خارجی مسلط در منطقه توصیف می کند. او گفت که اگر توانمندی‌های هسته‌ای ایران گسترش یابد و سایر درگیری‌ها خنثی شوند، ایالات متحده به بازدارندگی ایران ادامه خواهد داد.
در زمینه ایندیک، من استدلال می کنم که همانطور که واشنگتن زمانی جایگزین اتحاد جماهیر شوروی به عنوان شکل دهنده در منطقه شد، مشکلات طبیعی نیز جایگزین ایالات متحده به عنوان قدرت مسلط شده است.
در خاورمیانه، به دلیل تسلط امور طبیعی، رهبران نه بر اساس میزان مقاومت خود در برابر یکدیگر یا قدرت های بزرگ، بلکه بر اساس میزان مقاومتی که برای مردم و ملت های خود ایجاد می کنند، در حالی که جهان سوخت های فسیلی را حذف می کند، قضاوت خواهند کرد. زمانی که همه کشورهای عربی-اسلامی جمعیت زیر 30 سال در حال رشد دارند و شاهد افزایش تغییرات آب و هوایی هستیم.
سازمان ملل متحد اخیراً اعلام کرد که افغانستان با بدترین خشکسالی در بیش از 30 سال گذشته مواجه خواهد شد. کشاورزان در مشکل هستند، قیمت مواد غذایی در حال افزایش است و 18.8 میلیون افغان، یا تقریبا نیمی از جمعیت، در معرض ناامنی غذایی قرار دارند.
علاوه بر فشار ناشی از کووید-19، ایران تابستان گذشته شورش‌هایی را در آب‌های جنوب غربی خود تجربه کرد و انتظار می‌رود گرم‌تر و خشک‌تر شود. مصر و اتیوپی می توانند برای سدی که اتیوپی در امتداد رود نیل ساخته است بجنگند.
بنابراین امروزه با اعمال طبیعی روبرو هستیم. در واقع، ممکن است به زودی روزی فرا برسد که ایالات متحده باید به دیپلماسی فعال اسرائیل و فلسطین بازگردد. نه بر اساس اصل زمین برای صلح، بلکه بر اساس ایده خورشید و آب شیرین برای صلح.
این نوع دیپلماسی اکوسیستمی می تواند راهی پایدار برای پیوستن مجدد ایالات متحده به خاورمیانه باشد. واقعیت این است که در خاورمیانه جدید، همه کشورها از نظر محیطی به یکدیگر وابسته هستند، اما وابستگی متقابل ناسالم دارند، نه سالم. ایالات متحده می تواند به یک واسطه قابل اعتماد تبدیل شود که وابستگی های متقابل قوی ایجاد می کند.