جلال خوش سخر در نوشته خود تأکید می کند که قضاوت رویکرد و سیاست معمولاً بر اساس نتایج ارزیابی می شود. لازم است تهران برای برون رفت از شرایط فعلی که رفته رفته خصمانه می شود، از واکنش های منفعلانه دور شود. واقعیت های کنونی بر ایده های انتزاعی پیشی گرفته اند. تغییر تاکتیک یا استراتژی مهم نیست. این یک واقعیت است که روابط ایران و اروپا به «تعلیق دیپلماسی» نزدیک شده است.
تغییر تاکتیک یا تغییر استراتژی؛ فرقی ندارد. اکنون اروپا رویکردی را در قبال تهران انتخاب کرده است که می توان آن را «توقف دیپلماسی» تعبیر کرد.
چندی پیش، قبل از اینکه دولت جو بایدن در کاخ سفید مستقر شود، اروپایی ها در واکنش به خروج یکجانبه دولت دونالد ترامپ از برجام سه راهبرد را دنبال کردند: کنترل خشم تهران. محکومیت یکجانبه گرایی واشنگتن در خروج از برجام و در نهایت تلاش برای حفظ توافق هسته ای در خدمت وجهه بین المللی اروپا به عنوان یک قطب مستقل از آمریکا.
در این میان اروپایی ها تمام تلاش خود را برای جلوگیری از بازگشت پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل انجام دادند. از سوی دیگر در مقابل واکنش اعتراضی تهران بایستید. آنها از استاندارد دوگانه پیروی کردند. آنها اگرچه از بین رفتن برجام را دلیل گسترش بی اعتمادی به توافقات و معاهدات بین المللی در جامعه جهانی عنوان کردند، اما لغو تحریم ها علیه ایران را عاملی بی ثبات کننده و گسترش ناامنی در منطقه دانستند. به همین دلیل «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه وقت ایران با انتقاد شدید از اروپایی‌ها گفت: «سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) همدست ترامپ و نتانیاهو در پشت نقاب‌هایی هستند که می‌زنند. روی صورتشان.»
خوب یا بد، دروازه های دیپلماسی به روی همه کشورها باز بود. می شد از این شرایط فرصت هایی ایجاد کرد که در نهایت به طراحی معادله «برد-برد» منجر می شد. ایجاد دولت بایدن و تمایل او به بازگشت به رویکرد همکاری با اروپا و حل و فصل برجام فرصتی برای مذاکره و ارائه ایده های پیشرفت از همه طرف ها بود. این فرصت در یک فرآیند خسته کننده و بی ثمر هدر رفت. دلایل هر چه بود و هست، یک بخش مربوط به تلاش های مذاکره کنندگان بلوک غرب در وین بود و بخشی دیگر مربوط به ناکارآمدی مذاکره کنندگان ایرانی در مدیریت شرایطی بود که مخالفان برجام در ایجاد آن تلاش کردند. انجماد متقابل فعلی
اکنون تروئیکای اروپایی همان نقشی را بر عهده گرفته است که تندروهای آمریکایی دولت ترامپ در برابر تهران داشتند. طنز زمان این است که اگر تروئیکا تا دیروز نقاب پلیس خوب را در برابر پلیس بد آمریکایی ها می زد، حالا تغییر موضع داده و سیاست متفاوت و حتی افراطی را در قبال تهران به نمایش می گذارد.
فرقی نمی کند که این تغییر نقاب به تغییر استراتژی تعبیر شود یا تغییر تاکتیک. نکته مهم این است که در حوزه کنونی روابط ایران و اروپا، وضعیتی نزدیک به «انجماد متقابل» به وجود آمده است. تروئیکای اروپایی و در نتیجه اتحادیه اروپا، با کنار گذاشتن مذاکرات برجام و تمایل گذشته خود برای گفت‌وگوهای حساس با تهران، رویکردی نزدیک به «تجدید دیدگاه‌ها» در روابط خود با تهران اتخاذ می‌کنند.
از نظر آنها، اولویت‌های بالاتر از برجام، اتحاد تهران با روسیه در جنگ اوکراین، آزمایش‌های موشکی و ناآرامی‌های سیاسی در ایران است. غرب در ائتلاف آمریکا و اتحادیه اروپا و با همپوشانی سه مورد فوق، سعی دارد تهران را وادار به عقب نشینی از مواضع خود کند که در نهایت منجر به پذیرش طرح توافق جدید در پرونده هسته ای می شود.
«خصومت منفعلانه» شاید نزدیک‌ترین تعبیری باشد که تهران در برابر تغییر رویکرد اروپا نشان داده است. اظهارات اخیر «محمد مرندی» مشاور رسانه ای تیم مذاکره کننده هسته ای ایران نمونه ای از این ادعاست. او که در هنر نویسندگی در توییتر مهارت بالایی دارد و به نظر می رسد به عنوان سخنگوی تیم مذاکره کننده ایرانی عمل می کند، با استناد به گزارش مجله اکونومیست در مورد بحران انرژی اروپا و انتقاد از لیبرال های طرفدار غرب، در ایران گفت; در جریان مذاکرات هسته ای در وین به غربی ها هشدار دادم که زمستان در راه است. پاسخ صادقانه من به جنگ روانی آنها.» اما مرندی این واقعیت را نادیده می گیرد که اکنون دومین ماه پاییز است و سرما در اروپا نشسته است و نیاز اروپا به انرژی نه تنها برآورده شده است، بلکه قیمت نفت و … گاز در بازار جهانی به پایین ترین حد خود رسید.
به عبارت دیگر، سرخوشی برخی از حامیان این نوع شیوه های تنبیهی نسبت به اروپا نشان داد که فرصت طلبی آنها حداقل به مدت 2 ماه تا آغاز پاییز و زمستان و توسعه جنگ در اوکراین، می تواند اروپایی ها را به سمتی بکشاند. میز مذاکره در وین که تهران مایل است و موثر نیست. چنین تمایلی منجر به از دست دادن فرصت‌ها و تشویق اروپا به پایبندی سخت‌تر به مخالفان توافق شده است.
قضاوت یک رویکرد و سیاست معمولاً بر اساس نتایج مورد قضاوت قرار می گیرد. لازم است تهران برای برون رفت از شرایط فعلی که رفته رفته خصمانه می شود، از واکنش های منفعلانه دور شود. واقعیت های کنونی بر ایده های انتزاعی پیشی گرفته اند. تغییر تاکتیک یا استراتژی مهم نیست. این یک واقعیت است که روابط ایران و اروپا به «تعلیق دیپلماسی» نزدیک شده است.