محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران گفت: برای ایران خطرناک است که ضد روسی و ضد آمریکایی باشد. زیرا ما باید منافع ملی خود را در اولویت قرار دهیم و سپس مقابله با سلطه آمریکا را در نظر بگیریم.» وی همچنین گفت: امروز نباید منتظر ظهور قطب های جدید باشیم، بلکه هر قدرت بزرگ و مؤثری در یک حوزه خاص می تواند ظهور کند.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران چهارشنبه شب در مراسمی که توسط انجمن علوم سیاسی ایران و خانه اندیشمندان بشردوستان برگزار شد، سخنرانی کرد.
ظریف با اشاره به اینکه ریشه بسیاری از مشکلات نه تنها در ایران بلکه در جهان مشکل ادراک است، گفت: به عنوان مثال برای آمریکایی ها پس از فروپاشی شوروی و شکست بلوک شرق، این تصور غلط شکل گرفت که آنها در جنگ پیروز شده اند. در حالی که در واقع اتحاد جماهیر شوروی در جنگ سرد شکست خورد.» به گفته وزیر امور خارجه سابق ایران، آمریکایی‌ها در آن زمان احساس می‌کردند دنیای تک قطبی ایجاد شده است و بنابراین می‌خواستند این جهان تک قطبی را ادامه دهند. طبیعی بود که نگران آن بودند. ظهور قطب‌های جدید قدرت وی افزود: نگرانی از ظهور چین در دهه 1990 یکی از نگرانی‌های اصلی ایالات متحده بود و به همین دلیل سعی کردند این وضعیت جهانی را با استفاده از مزیت قطعی ایالات متحده در جهان تصور کنند. حوزه نظامی و تسلیحاتی، خود تک قطبی را تثبیت می کنند.»
ظریف با بیان اینکه برخی از لحظه تک قطبی بین سال های 90 تا 2008 صحبت می کنند، تاکید کرد: من زمان را کوتاه می کنم و فکر می کنم از سال 90 تا 2004 لحظه توهم تک قطبی است.
دیپلمات سابق کشورمان در ادامه گفت: این توهم آمریکا برای دنیا گران تمام شد و در این مدت جنگ های بی پایان آمریکا آغاز شد. وی افزود: رئیس جمهور بوش در مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد که ما وارد یک نظم جهانی جدید شده ایم. پس از فتح عراق، بوش پسر نیز روی عرشه کشتی ایستاد و گفت ماموریت تمام شده است. ظریف توضیح داد که مأموریت آمریکا در آن زمان تثبیت سلطه آمریکا برای قرن جدید بود.
وی ادامه داد: در سال 2004، با گزارش بیکر-همیلتون، آن مأموریت آمریکا شکست خورد. این دو نفر گروهی را تشکیل دادند و توضیح دادند که چرا ما در افغانستان و عراق به اهداف خود نرسیدیم. بنابراین، از سال 2004 تا به امروز، آمریکا نه تنها وارد درگیری نظامی شده، بلکه از درگیری نظامی نیز فرار کرده است. بعد در جریان جنگ داخلی سوریه، باراک اوباما گفت که این خط قرمز را کشیدم که اگر سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کند ما به آن کشور حمله می کنیم، اما وقتی ادعا کردند سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کرده است، نه تنها حمله کردند، بلکه حتی پس از آن به رئیس جمهور حمله کردند. خودش برای رد این طرح به مجلس رفت.»
ظریف در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به اینکه آمریکا از سال 2004 وارد عرصه امنیت شده است، گفت: به گفته وی شرایط کنونی اوکراین نتیجه بازی موفق امنیت آمریکاست. البته این چیزی از جنایات روسیه در اوکراین نمی کاهد. در واقع اوکراین قربانی شد تا آمریکا بتواند روسیه را در اجماع امنیتی جهانی گرفتار کند.
ظریف در تحلیل چرایی مخالفت اسرائیل با برجام، ادامه داد: هدف اصلی برجام برهم زدن فضای امنیتی و اجماع امنیتی علیه ایران بود. به همین دلیل است که آمریکا به همراه اسرائیل از سال 2004 این اقدام امنیتی را اقدام اولیه خود کرده است.» او معتقد است که امروز جنگ کارایی خود را در سیاست بین الملل از دست داده است و آمریکا در سال 2004 متوجه این موضوع شد و بازی را برای امنیت آغاز کرد.
وزیر امور خارجه پیشین ایران با بیان اینکه اگر نظام تک قطبی در دهه اول دهه جدید از بین برود چه نظامی جایگزین آن می شود، گفت: اکنون در دوره گذار هستیم و در این دوره تصمیم گیری سخت است. این در حالی است که بسیاری از مردم هنوز ذهنیت جنگ سرد دارند و تصمیمات به سبک جنگ سرد گرفته می شود. یعنی ما از روسیه انتظار داریم که فقط روسیه جنگ سرد، یعنی. »
ظریف تاکید کرد: امروز روسیه در هیچ زمینه‌ای به جز آنچه توازن راهبردی می‌خواند، توانایی رقابت ندارد و هدفش نابودی چندین برابر جهان مانند آمریکاست. وی افزود: حرکت روسیه به سمت اوکراین فراخوانی برای مذاکره با این کشور است.
دیپلمات سابق کشورمان به ما گفت: در دوره گذار کشورها عرصه رقابتی خود را مشخص می کنند و کسانی که آن را درست تعریف کرده اند، پیشرفت خواهند کرد. به عنوان مثال، چین حوزه های رقابتی خود را در تجارت، صنعت و نوآوری شناسایی کرده است و این گام ها به سمت جلو برداشته شده است.
اتحادیه های موقت
محمدجواد ظریف در بخشی دیگر از این سخنان با بیان اینکه امروز ائتلاف دائمی بین کشورها وجود ندارد، اما ائتلاف های موقت در حال شکل گیری است.
وی افزود: اگر کشوری به دنبال وحدت دائمی است. چرا چین به روسیه تسلیحات نمی دهد، زیرا بین آنها اتحاد وجود ندارد و پکن به درستی این وضعیت را درک می کند.
به گفته وزیر امور خارجه سابق، ایران درک نادرستی از وضعیت روابط خود با روسیه دارد و معتقد است روسیه می تواند متحد ما باشد. وقتی روسیه قطعنامه 1696 را وتو نکرد، خیلی ها تعجب کردند، اگرچه برای من واضح بود که روسیه این قطعنامه را وتو نخواهد کرد.
ظریف با اشاره به اینکه من ضد روس نیستم و در دوران وزارتم 28 سفر به روسیه داشته ام، تاکید کرد: روس ستیزی و آمریکا ستیزی برای ایران خطرناک است. زیرا ما باید منافع ملی خود را در اولویت قرار دهیم و سپس مقابله با سلطه آمریکا را در نظر بگیریم.
این دیپلمات باسابقه کشورمان همچنین به ما گفت که امروز نباید منتظر ظهور قطب های جدید بود و هر قدرت بزرگ و موثری می تواند در یک حوزه خاص به وجود بیاید.
وی افزود: سایر کشورها نیز بر اساس منافع خود با این قطب ها ائتلاف موقت می کنند. بنابراین ما به سمت دنیای شبکه‌ای حرکت می‌کنیم و در این شرایط باید مشکل ادراک ما در ایران حل شود.»
ظریف همچنین به بحث جهان پساغربی اشاره کرد و گفت: جهان پساغربی یعنی برای اولین بار در تاریخ معاصر، نه همه رویدادهای مهم بین المللی در غرب اتفاق می افتد و نه غرب درباره همه مهم تصمیم می گیرد. رویدادهای بین المللی.”
همچنین وزیر امور خارجه سابق ایران با بیان اینکه مناقشه هسته ای ایران از ابتدا تا به امروز یک مناقشه گفتمانی بوده است، تصریح کرد: برجام گرفتار گفتمان های مختلف ایران و آمریکا شد و در این دو کشور دو گفتمان مخالف بود. گفتمان غالب، می خواستند برجام را پیش ببرند گفتمان مذاکره در ایران در مقابل گفتمان مقاومت یا نفی مذاکره و گفتمان تحمیل در آمریکا در مقابل گفتمان سازش و تفاهم. در نتیجه، نه تهران و نه واشنگتن نتوانستند با این گفتمان‌های مسلط مقابله کنند.
ظریف گفت: «امروز باید قوی‌ترین رابطه را با چین داشته باشیم، زیرا 180 کشور دیگر در جهان چنین رابطه‌ای دارند. اما باید بدانیم که امروزه نه تنها چین، بلکه هیچ کشور دیگری ابزار کافی برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت و یک هژمون جهانی و منطقه ای را ندارد که این ویژگی دوران پسا قطبی است.
وی افزود: اشتباه محاسباتی در دوره گذار باعث تخریب می شود.